PF37: De tuinen van Woolbeding – de Donderberggroep

De tuinen van Woolbeding

Auteur: Pieter Boogaart
Foto’s : Pieter Boogaart

Een van de categorieën waarin je de mensen kunt verdelen betreft verrassingen. Je kunt er niet onverschillig onder blijven. Je vindt ze leuk of niet. Als je van verrassingen houdt, moet je dit artikel niet lezen. Kijk dan ook niet naar de plaatjes. Gewoon weggaan. Als je niet van verrassingen houdt, lees dan gerust verder.
De reden voor deze inleidende zinnen is het volgende. Terecht of onterecht, in onze arrogantie denken wij dat we een mogelijke plek voor een toekomstige jaarlijkse Engelse Garden Party van de Folly Fellowship hebben gevonden. En door te schrijven over deze tuinen ben ik bang dat we de verrassing voor de lezers zullen bederven, en dat zou niet aardig zijn, zeg nou zelf. Heb je al besloten of je al of niet verder zult lezen? Voor Nederlanders is de keuze misschien gemakkelijker dan voor Engelsen.

Het huis

Woolbeding House zuidzijde

Woolbeding [uit te spreken met de klemtoon op de tweede lettergreep als wool’bieding] is maar een onooglijk dorpje in West Sussex. De geschiedenis gaat terug naar vóór de tijd van William the Conqueror, maar het heeft eigenlijk altijd maar één groot huis gehad: Woolbeding House. Wat we nu zien is een elegant herenhuis, met Ionische zuilen aan de voorkant; op de monumentenlijst natuurlijk. Het huis werd geschonken aan de National Trust en die verhuurde het in 1972 aan Simon Sainsbury, de mecenas die samen met zijn broer de beroemde supermarktketen leidde, en aan zijn partner Stewart Grimshaw. Maar in 2006 stierf Simon, en vanaf 2011 zijn de tuinen opengesteld voor het publiek. Op bepaalde dagen dat Stewart Grimshaw er niet is kunnen groepen die tevoren geboekt hebben er heen om te kijken.
Ik kende Woolbeding, het huis, de kerk, het landgoed enzovoorts al sinds de vroege jaren 90 van de vorige eeuw toen ik onderzoek deed voor mijn boek A272, An Ode to a Road, en er staat een plaatje in de eerste druk van het boek van het kleine ronde tempeltje daar. Dat had ik Tulip Folly gedoopt, omdat ik wist dat het gebouwd was ter nagedachtenis aan een enorme tulpenboom, de grootste in Europa, die de verschrikkelijke storm van 1987 niet overleefd had. De foto was genomen van over de muur van het plaatselijke kerkhof, omdat ik niet dichterbij kon komen. Toentertijd heb ik wel contact gezocht met de mensen die het gelukkige inzicht hadden gehad om daar een monument voor een boom te bouwen, maar vergeefs. Het enige wat ik bereikte was dat een vriendelijke vrouw van het kantoorpersoneel me de tekst gaf die in de vloer gebeiteld was, in het Latijn: de verklaring van de ontstaansgeschiedenis. Het was een van de weinige follies in het boek die bijna onmiddellijk langs de weg lag, en ik was er trots op.

De tuinen

Oranjerie met zwembad

De tuinen zoals ze er nu bij liggen zijn minder dan vijftig jaar geleden aangelegd. Nadat ze er kwamen wonen hebben Simon Sainsbury en Stewart Grimshaw in de zeventiger jaren gewerkt met tuinarchitect Lanning Roper, die de paden, terrassen, lanen en de algemene opzet van het gebied dichtbij het huis ontwierp. Kruiden-, groente-, bloementuinen en kassen, langwerpig zwembad etcetera zijn in een tamelijk conventionele stijl aangelegd, eenvoudig maar smaakvol. Voor de architectuur werkten ze met Philip Jebb, die de ommuurde tuinen en de oranjerie creëerde, plus de Tulip Folly achter het huis, maar zichtbaar vanaf de weg. Roper en Jebb overleden beide in de jaren tachtig. Voor de uitvoering van het idee dat Sainsbury en Grimshaw hadden voor een Woodland Walk vroegen ze het echtpaar Bannerman. Julian en Isabel Bannerman hadden voor Prins Charles gewerkt op zijn landgoed Highgrove en zijn bij iedere folly-liefhebber niet alleen daarvan bekend, maar ook vanwege hun projecten bij onder andere Hanham Court en onlangs nog Arundel (de Collector Earl’s Garden*). Ze begonnen aan hun opdracht aan het eind van de jaren 90. Hun ontwerp werd uitgevoerd verder weg van het huis in een aparte hoek van de tuin en het ligt aan het eind van een korte wandeling over een grasveld met veel schapen en enkele prachtige bomen in het golvende landschap. Maar nu ik loop mezelf al voorbij. Hoe kregen we al dat moois te zien?

Nou, berichten over de nieuwe Collector Earl’s Garden in Arundel hadden ons nieuwsgierig gemaakt. Nadat we die gezien hadden in 2010 (mooi hoor!) bekeken we de internetsite van de Bannermans en daar was ook sprake van Woolbeding. Het kwam als een schok. Waren er twee Woolbedings? Nee. Zo dichtbij ‘onze’ weg en we wisten er niks van? Hoe was dat mogelijk? Ernaartoe dus. We moesten toch daar heen in het kader van hernieuwd onderzoek voor een uitgebreidere versie van de Ode to a Road. In Woolbeding werden we verwezen naar het dichtbijgelegen landgoed Uppark van de National Trust. Gelukkig kenden we daar enkele mensen omdat dat uitgebreid voor komt in ons boek. Een paar telefoontjes werden gepleegd en we legden uit dat we de tuinen van Woolbeding wilden beschrijven in de nieuwe druk van het boek als ze de moeite waard vonden. En dat was dan meteen goeie reclame voor hen in verband met de aanstaande openstelling van de tuin. Ze ‘trapten er in’ en maakten een afspraak voor ons met Paul Gallivan, de hoofd-tuinman, en deze deskundige meneer leidde ons rond bij wijze van ‘Sneak Preview’ voor het boek.

Tulip Folly

Nadat we de oudere tuingedeeltes bij het huis hadden gezien en de Tulip Folly van dichtbij hadden bekeken en gefotografeerd, leidde Paul Gallivan ons door een poortje en over het grasveld. De schapen hielden zich zorgvuldig op afstand want ze waren nog niet gewend aan bezoekers. Paul vertelde ons dat ze de hele kudde hadden moeten vervangen. Waarom? vroegen wij. Hij legde uit dat ze vroeger een licht soort schapen hadden (meer een soort klipgeiten) en dat die over de ha-ha konden springen en dat was niet de bedoeling. Dus hadden ze nu een zwaardere soort die op zijn eigen gebied bleef. We gingen door nog een poortje en toen waren we in een soort van sprookjesland voor folly-liefhebbers. Dat stuk tuin is niet heel erg groot, maar het heeft iets magisch.

De schijnruïne van een kleine oude abdij komt eerst, en ziet er erg overtuigend uit. Delen van de muren en ramen zijn gebouwd om doorkijkjes te bieden. Oude stukken versierde steen liggen in een hoek en er is zelfs een oude bronzen klok (die ik om te stelen vond!). Verder lopend komen we bij de houten kluizenaarshut met rieten dak, vier knoestige pilaren, een ingenieus ingelegde kiezelvloer en ingewikkelde houten panelen binnen. Daarna is er een Chinese brug, niet felrood maar geel, kunstig geconstrueerd over het smalle eind van een meertje. De brug heet Flora’s Bridge. Daarvandaan heb je een magnifiek uitzicht op het theehuisje** boven de waterval en de grot met de riviergod. Bomen, struiken, planten en bloemen zijn overal, zorgvuldig gearrangeerd voor het maximale effect, en toch ziet het er heel natuurlijk uit. Een paar banken en stoelen zijn tactisch gepositioneerd zodat je alles op je gemak kunt bekijken: de riviergod (een soort Neptunus, bekleed met schelpen), het gotische theehuisje, de waterval en het kronkelende meertje. Sereniteit. Schoonheid. We wilden daar wel de hele middag blijven. Maar er was meer. Verderop in de verste hoek van de tuin is The Stumpery, een gebiedje met ingeplante boomstronken. Het is verrassend wat goeie ontwerpers als de Bannermans kunnen doen met boomstammen, stobben, stronken en takken. En er is nog een speciaal element: The Four Seasons, een soort stompe rotspunt waar overal water af komt druppelen in een ronde vijver, met eromheen vier beelden (voorstellende de vier seizoenen) in nissen in een omheinende haag. Hier liet Paul Gallivan ons achter. We zouden hem meer dan een uur later weer zien in een van de kantoorgebouwen. Intussen gingen wij terug naar het meertje om weer te zitten genieten.

The Hut

Nadat we het theehuisje van binnen bekeken hadden, liepen we terug in de richting van het huis (we weerstonden de verleiding om over de ha-ha te springen – wij zijn ook zware schapen). Achter de Tulip Folly leidde een stenen trap naar de rivier, maar voordat we aan het water kwamen belandden we midden in een haagbeuken tunnel die eventjes evenwijdig aan de stroom loopt. We passeerden een oud bakstenen gebouwtje, The Mill, en kwamen op het tuinterras, waar we even keken naar een miniem houten bouwsel: The Hut. Ingewikkelde houten patronen van buiten, maar het zag er eerder uit als een kleedkamertje dan het tuinschuurtje dat het waarschijnlijk was. En dat was het dan: onze Sneak Preview.

Iemand zou de moeite moeten doen om Stewart Grimshaw lid van de Folly Fellowship te maken. In 2011 waren bezoeken aan de tuinen van Woolbeding alleen mogelijk op donderdag en vrijdag. Maar als Mr. Grimshaw lid zou zijn konden we natuurlijk de jaarlijkse Garden Party houden op zaterdag of zondag en konden we gebruik maken van de Oranjerie voor de traditionele Pimm’s, de sandwiches en de Folly Cake. Die zou natuurlijk aangesneden worden door onze vriend Stewart (for he is a jolly good fellow) met groot vertoon van deftigheid en daarna zou hij de stukjes cake persoonlijk uitdelen aan iedereen en wij zouden allemaal samen zingen en dansen en extatisch gelukkig zijn. Of loop ik nu mezelf al weer voorbij?

* Zie ook Portefolly 36: Arundel: oude folly en nieuwe tuin. Wat Eric Denig daarin niet vermeldt is dat de gebouwen, vazen en banken van gemakkelijk vervangbaar hout zijn, en de sculpturen aan de gebouwen bestaan uit gebleekte geweien.
** Het theehuisje was oorspronkelijk gebouwd voor Sainsbury en Grimshaw door de al eerder genoemde Philip Jebb voor bij het Upperton Monument bij Petworth, ook een folly, waar de twee eerder gewoond hadden.

Voor dit artikel heb ik bescheiden gebruik gemaakt van het boekje A Garden in Sussex, foto’s Tessa Treager, voorwoord Stewart Grimshaw, en van de folder met plattegrond en beschrijving van de tuinen.

Foto’s: