de Donderberggroep

Donderberg excursie (1-10-2011): Groots Genieten in ‘s Graveland

Auteur: Frits Hoorweg
Foto’s  : Hetty Wilming

Verhalen en zichtlijnen

Koepel van Trompenburgh (Noord-Holland, 's-Graveland) [Foto: Hetty Wilming]

de Koepel van Trompenburgh

De DonderbergGroep had zich voorgenomen op 1 oktober j.l. ‘groots te gaan genieten’ in ’s-Graveland. Dat lukte goed, niet in de laatste plaats door het ongewoon mooie weer, maar natuurlijk ook dankzij het aantrekkelijke programma, bestaande uit een bezoek aan het huis Trompenburgh, een rondleiding door de tuin en een wandeling over de buitenplaatsen eromheen. Er was veel fraais te bewonderen: een opmerkelijk huis, fraaie tuinen en natuurlijk ontbraken ook de follies niet.

Maar het belangrijkste op zo’n dag zijn toch de verhalen. Over de geschiedenis in de eerste plaats, want wanneer zijn die ‘lusthoven’ eigenlijk ontstaan? In 1625 is men begonnen dit ‘onland’ te ontginnen ten behoeve van rijke Amsterdamse kooplui; niet tot genoegen van iedereen overigens. De ‘erfgooiers’, Hilversumse boeren die het gebied gebruikten om vee te weiden en hooi te winnen, kwamen in opstand! Hoe deze opstand tot een vredig einde is gebracht vermeldde de overigens zeer informatieve brochure, die het organisatiecomité had gemaakt, helaas niet. Maar blijkbaar is dat wel gelukt, want het land is ontgonnen en er zijn boerderijen op gezet. Later maakten die grotendeels plaats voor landhuizen en tuinen, aanvankelijk klassieke maar op den duur ook in de landschapsstijl die uit Engeland kwam overwaaien.

 

Tuinhistoricus Eric Blok raakte over de tuin rond Trompenburgh maar moeilijk uitgepraat. Nadat hij onze groep drie kwartier had onderhouden kwam er een seintje dat we nog maar een kwartier hadden en in dat kwartier zou de feitelijke rondleiding nog moeten plaatsvinden! Toen sprak hij de historische woorden: ‘Oh, nog maar een kwartier ….. . Nou ja, dat kan ook best. Die tuin stelt eigenlijk niet zoveel voor, het gaat om het verhaal’. Zijn eigen verhaal is dat hij een diepgravend onderzoek deed om te achterhalen hoe het oorspronkelijk ontwerp eruit heeft gezien. ‘Wat beoogde Cornelis Tromp precies?’ was de vraag die hij zichzelf had gesteld. En omdat de beste man dat niet heeft opgeschreven leidde hij het af uit allerlei sporen van het oorspronkelijke ontwerp die hij nu nog meende te herkennen. Het wekt geen verbazing dat Eric de tuin graag zo veel mogelijk terug zou brengen naar dat originele ontwerp. Compleet met de ‘zichtlijnen’, die nu door de hoog opgroeiende bomen geheel verdwenen zijn. Zichtlijnen, houdt u dat woord even vast, het komt een paar keer terug.

Trompenburgh (Noord-Holland, 's-Graveland) [Foto: Hetty Wilming]

Trompenburgh

Bregje Viergever leidde ons rond in het huis zelf. Ook in het ontwerp daarvan lijkt Cornelis voornoemd nadrukkelijk de hand te hebben gehad. Het huis ziet er namelijk uit als een schip en allerlei onderdelen ervan lijken te bevestigen dat dat ook de bedoeling was. Tot en met de ongemakkelijke trapjes waarover we naar het ‘kraaiennest’ klommen. Van daar kon men vroeger helemaal naar de Zuiderzee kijken. Een slimme vraag van een van de deelnemers bracht hier een klein verschil van inzicht aan het licht tussen Bregje en Eric Blok (die bij onze groep gebleven was). ‘Ja, als je in mijn hart kijkt zou ik die zichtlijn (!) terug willen, maar ik begrijp wel dat het in de tegenwoordige tijd, met alle aandacht voor het milieu en de natuur, niet meer zo voor de hand ligt om volledig naar het oorspronkelijk ontwerp terug te gaan,’zei Eric, die ineens erg als een politicus klonk. Bregje voelde zich genoodzaakt te laten weten dat wat haar betreft er geen bomen gekapt hoeven te worden.
Voor de volledigheid: de andere groep, die tijdens onze rondleiding in het huis de tuin ‘deed’, werd tijdens die activiteit gegidst door Sandra van Lochem. Laatstgenoemde heeft trouwens de hele dag vrijwel alleen, is mijn indruk, georganiseerd. Hulde!

Hoe kijk je verder naar zo’n huis? Mij vallen vooral dingen op die een specialist waarschijnlijk volmaakt oninteressant vindt. Zoals: de Oranjegezindheid van Cornelis, die in allerlei schilderingen tot uiting wordt gebracht; het feit dat een deel van het huis is ingericht als woning voor een beheerder (hoe zou het zijn om in zo’n huis te wonen en het op zaterdagochtend met een stel mensen van een follyclub te moeten delen?); de aanlegplaats die ooit, toen het vervoer in deze streken nog vooral over water ging, gebruikt werd om het huis te bevoorraden. Voor de echte kenners is het belang van dit huis echter vooral gelegen in het feit dat er zo weinig aan veranderd is in de loop der tijd; dat schijnt uniek te zijn. Een purist maakte bezwaar tegen de moderne belichting in enkele zalen. Nadat hij me erop gewezen had zag ik het ook: dat deugt niet!

Na de lunch op de biologisch-dynamische tuinderij Land & Boschzigt werden we meegenomen voor een wandeling langs follies en tuinsieraden op Land en Bosch, Heilust, Jagtlust en Gooilust. De ene groep onder leiding van Eric Blok en de andere, waar ik deel van uitmaakte, onder leiding van Johan van Galen Last. Ook nu waren er weer legio verhalen: over de krenterigheid van de familie Six, de hobby’s van Frans Ernst Blauw en de conflicten die hij daarover kreeg met zijn echtgenote Louise Six. Maar Johan vertelde ons ook over wat hij zoal doet om plantensoorten die uit het gebied verdwenen zijn weer terug te brengen. En ook de onvermijdelijke zichtlijnen kwamen weer aan bod, deze keer ging het over die in de richting van Hilversum. Die komen weer terug, althans enkele.

Het is bij restauratiewerk altijd de vraag hoever terug in de tijd je wilt gaan. Niemand wil terug naar de tijd van de erfgooiers, hoewel dat het probleem van de zichtlijnen wel radicaal zou oplossen.

Foto’s:

Meer informatie:

<== Inhoud PorteFolly 37