Tuinhuis ‘t Spijck (Harmelen, Utrecht)

TUINHUISJE, in neogotische stijl, vervaardigd omstreeks 1830. Het tuinhuisje behoort vanouds bij het huis Harmelen, maar is in 1913 verplaatst naar boerderij ‘t Spijk (Spijk 2) te Vleuten. Nadat het daar in onderkomen toestand was geraakt, is het dankzij de inzet van de Stichting tot Behoud van het Tuinhuis ‘t Spijck in 2005 weer herplaatst op het grondgebied van Huis Harmelen. Het gebouwtje is toen gerestaureerd. Het tuinhuisje vertoont overeenkomsten met een neogotisch prieel op Elswout te Overveen. Het ontwerp vertoont gelijkenis met de ontwerpen van J.D. Zocher jr.

Het tuinhuis staat net buiten de gracht van Huis Harmelen op de zuidoostelijke oever. Het heeft een rechthoekige plattegrond en is in houten horizontaal geplaatste plankdelen (messing en groef) opgetrokken. Het telt één bouwlaag onder een zadeldak met overstek, belegd met losanges. De ramen zijn voorzien van een roedenverdeling.

De voorgevel (noordwest) wordt geleed door vier gestileerde van knopkapitelen voorziene pilasters die een geveltop ondersteunen waarin in het midden een spitsboog is uitgespaard waarvan de kop met twee driepas traceringen onder een rozet is bezet. Links en rechts van de boog wordt in de zwikken de met gekleurd glas uitgeruste rozet herhaald. De decoratief opengewerkte houten borstwering bestaat uit ruitpatronen, verlevendigd met drie- en vierpasmotieven. De twee buitenste traveeën van de voorgevel zijn begane gronds met glas ingevuld, eindigend in twee driepas-boogjes. De middenas bezit een verticaal gedeeld venster. De geveltop heeft een neogotische profilering. De linkerzijgevel bevat rechts een venster en links een paneeldeur. De rechterzijgevel bevat een venster en een deur, spiegelbeeldig aan de linkerzijgevel. De achtergevel is blind. Op grond van nog aanwezige verfresten heeft de buitenzijde in 2005 een kleurige afwerking gekregen met witte wanden, mintgroen accenten in de voorgevel, donkergroene en okergele kleurstelling op deuren en vensters.

Het interieur, vermoedelijk na de verplaatsing in 1913 gemoderniseerd, is betengeld en voorzien van een tongewelf met art nouveau stucdecoraties. Het houtwerk is aan de binnenzijde van de gevel okergeel geschilderd met rode en groene accenten. De pilasters hebben nog de oorspronkelijke kleurstelling.

Het tuinhuisje is van algemeen belang vanwege de

• cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een ontwikkeling die is verbonden met het verpozen door de elite in een voor dat doel opgetrokken tuingebouwtje;
• architectuurhistorische waarde als een in rijke detaillering uitgevoerd voorbeeld van een houten tuinhuisje in overwegend neogotische stijl uit de eerste helft van de negentiende eeuw.

[BRON : Monumentenregister, RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED; gedownload 20-07-2015]

---

In 2004 schreef Eric Denig:

Tuinhuis ‘t Spijck

Het houten tuinhuis ‘t Spijck in Vleuten is daar niet meer te vinden. Het rond 1900 door een timmerman gebouwde prieel in de late Rococo-Gotiek stijl is naar een werkplaats van een restaurateur in Ameide verhuisd en zal vermoedelijk in de loop van 2005 weer op de oorspronkelijke locatie worden geplaatst: Huize Harmelen. Het tuinhuisje is sterk verwant aan enkele ontwerpen van J. D. Zocher uit de jaren 1830, met name het nog steeds bestaande tuinhuisje op Elswout (Overveen).

Deze folly is momenteel in restauratie en dus niet zichtbaar. Maar gelukkig is er daardoor ook geen dreiging voor verval; naar verluidt staat het object op de gemeentelijke monumentenlijst. Het tuinhuisje is door zijn relatieve zeldzaamheid van nationaal belang en heeft als fraai voorbeeld van ‘timmermansgotiek’ grote architectonische waarde. Ooit behorend tot de entourage van Huize Harmelen heeft ‘t Spijck ook cultuurhistorische waarde. Deze betekenis is ook in de regio erkend; een speciaal op het behoud gerichte stichting heeft via sponsoring en subsidies geld bijeengebracht voor de restauratie en heroprichting.

[BRON: Eric Denig, Fantastisch Erfgoed (een uitgave van Stichting de DonderbergGroep, 2005) p 30]

---

Meer informatie:

• website: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Monumentenregister (520241): Tuinhuis ‘t Spijck
• website: Rijksmonumenten: Tuinshuisje in Harmelen
• website: Stichting tot behoud van Tuinhuis ‘t Spijck
• website: Harmelen Nu, Tuinhuis ‘t Spijck

---

Adres: Kasteellaan 1, 3481 GR Harmelen (gemeente Woerden); Utrecht

---

<==Huis(jes)